Nowa Huta

Okł. nieco zakurzona, tylna lekko zaplamiona, stan dobry. Okładka Z. Acedańskiego. "Przyjeżdżają tu hutnicy, górnicy, metalowcy, stoczniowcy, studenci wyższej uczelni - aby uczyć się nowoczesnej techniki, połączonej z prostotą i śmiałością rozwiązań organizacyjnych [...]. Pracownicy przedsiębiorstw usługowych wszelkiego typu, handlowcy i chłopi. Przyjeżdżają, aby się przekonać naocznie, że droga, jaką kroczy Polska, droga uprzemysłowienia opartego na bazie przemysłu ciężkiego, na hutnictwie - jest słuszna" (ze wstępu).

Rysunek na ark. 21,5x66 cm. Górna krawędź arkusza wycięta zgodnie z przebiegiem pseudorenesansowej attyki, dolne narożniki zgodnie z biegiem wystających poza fasadę schodów. Centrum Administracyjne składa się z dwóch bliźniaczych budynków powstałych w latach 1950-1955. Zostało zaprojektowane przez Janusza Ballenstedta, Janusza Ingardena i Martę Ingarden i stanowi jeden z najlepszych przykładów socrealistycznej architektury w Polsce.
Rysunek niesygnowany, z epoki, wykonany na cienkim papierze. Załamania, niewielkie naddarcia i otarcia powierzchni.

Załamanie narożnika przedniej okł. i początkowych kart, poza tym stan dobry. Zaw. 41 całostronicowych zdjęć, tekst, plan Nowej Huty, reklamy.

Zeszyt szkolny form. 21,3x14,8 cm, k. 52 (z czego 26 niezapisanych). Na przedniej okładce odręczny napis: "Konkurs 'Moje nowe życie', Nowa Huta, 1954. Godło: Po nocy nadszedł dzień". Nazwisko autora nie zostało ujawnione. Zawarta w tekście informacja, że autor zdobył w 1952 tytuł wicemistrza Polski juniorów w szachach, pozwala przypisać autorstwo Ryszardowi Gąsiorowskiemu (1935-1998) - szachiście i brydżyście, późniejszemu długoletniemu pracownikowi Huty im. Lenina, następnie także Huty Katowice. Z lektury prezentowanego tu tekstu dowiadujemy się, że pochodzący z Łodzi autor wstąpił do Służby Polsce i wyjechał do powstającej wówczas Nowej Huty. Rozmach inwestycji wywarł na młodym robotniku wielkie wrażenie. Został przydzielony do kompanii rozładowującej wagony. "Praca była żmudna i ciężka, trzeba było przez osiem godzin nosić po pięć lub sześć cegieł szamotowych z wagonu do magazynu. Cegły były ciężkie i szorstkie, po dwu dniach miałem do krwi pościerane ręce". Liczne prośby o przydział rękawic nie przynosiły skutków. Dopiero trzydniowy strajk okaleczonych junaków spowodował zaopatrzenie kompanii w rękawice. Sporo miejsca zajmuje relacja o próbach zwiększenia wydajności pracy i o współzawodnictwie pracy. Zastosowanie pomysłów racjonalizatorskich i reorganizacyjnych pozwoliło kompanii osiągnąć początkowo poziom 140% wykonania normy, później 180%, w końcu 280%. "Widziałem, że współzawodnictwo to jednak jest dobra rzecz [...]. Zrozumiałem współzawodnictwo, jego potrzebę i rolę w pracy w wychowaniu nowego socjalistycznego robotnika". Ważnym krokiem w życiu junaka było podjęcie nauki w zawodowej szkole hutniczej. Tak, jak niegdyś został przodownikiem pracy, tak teraz cieszył się tytułem przodownika nauki. "Chcę być hutnikiem i będę. Jestem potrzebny Hucie, liczą na mnie" - pisał. Został przewodniczącym koła klasowego ZMP. Powrócił do swojej dawnej pasji - szachów, startując w barwach "Ogniska" Nowa Huta. Starając się uzyskać pierwszą klasę sportową, obiecywał: "będę [o nią] walczył jak walczyłem o każdą cegłę". Okł. nieco otarte, podklejone naddarcie grzbietu.

Wyklejki i 3 stronice pokreślone długopisem. Liczne podkreślenia i odręczne uzupełnienia. Prawy margines w wyciętym schodkowo indeksem. Książka telefoniczna HiL przeznaczona wyłącznie do użytku służbowego. Piecz. Wydziału Gazowego Huty i prywatna piecz. własn. Ze "Wskazówek i objaśnień": Aparat telefoniczny służy do przeprowadzania rozmów służbowych, które winny być krótkie i zwięzłe".

Album form. ca 13x20 cm, k. 20 (w tym 11 pustych), opr. oryg. plast., blok przewiązany sznurem. Na przedniej okł. lilijka ZHP. Na pierwszej fotografii grupa harcerzy z Rudy Śląskiej w 1938. Na większości pozostałych zdjęć członkowie Służby Polsce przy pracy na budowie Nowej Huty w 1952, także podczas wycieczki do Krakowa. Zdjęcia naklejone na karty albumu i częściowo opatrzone odręcznymi podpisami. Stan dobry.

Dyplom form. 28,8x34,3 cm. W górnej części flaga polska i radziecka, gołąbek pokoju, widok zakładów przemysłowych i nowoczesnego miasta. Dyplom wydany pracownikowi, "który w dniu 17 lipca 1951 r. ochotniczo przepracował przy budowie Pierwszego Socjalistycznego Młodzieżowego miasta Nowa Huta i powierzoną pracę wykonał w 304% normy". Poniżej podpisy przedstawicieli Podstawowej Organizacji Partyjnej, Rady Zakładowej i Dyrekcji. Widoczne zaplamienia, załamania i naddarcia, dolna część nieco zakurzona. Dołączono drugi dyplom dla tej samej osoby "za pracę zawodową" w Nowej Hucie z 1954.

Plan ukazujący istniejące i planowane zabudowania nowohuckie, opracowany przez inż. Jana Setlika, rysował Marian Pająk. Odbitka powielaczowa. Tytuł w lewym górnym narożniku, tamże skala (1:500), w lewym dolnym informacje o twórcach planu  i data dzienna 30 XII 1952. Plan zawiera budynki, które wobec rosnących trudności finansowych, nigdy nie zostały wzniesione (ratusz w obecnej Alei Róż, stadion sportowy i teatr na łąkach nowohuckich), brak jeszcze planu zagospodarowania terenów osiedla Centrum D. Drobne zaplamienia, ślady złożenia, podklejone niewielkie ubytki. Nieczęste.

Niewielkie odbarwienia okł., wewnątrz stan bardzo dobry. Zaw. krótki wstęp, 43 całostronicowe zdjęcia Nowej Huty i spis fotografii.

Okł. nieco otarte, poza tym stan dobry. Na przedniej okł. odręcznie wpisana tytulatura, inną ręką dopisane nazwisko Stanisław Sołtys (właściwe nazwisko autora?). Tamże piecz. sekretariatu nieznanej redakcji z datą 31 X 1970, z adnotacją, że złożono 2 egz. maszynopisu. W tekście odręczne poprawki i nieliczne dopiski.
Pisane po 20 latach, częściowo na podstawie zachowanych notatek, wspomnienia z budowy Nowej Huty i kombinatu. Tekst powstał, jak pisze jego autor, "na wezwanie spisania swych wspomnień z pierwszych lat budowy" i nie był publikowany. Narracja płynna, o pewnych walorach literackich. Autor urodził się w 1922, ukończył studia wyższe, w 1948 podjął pracę w wydawnictwie E. Kuthana (o czym pisze na kilku stronach), w I 1950 podjął pracę w VI Oddziale Inżynieryjnym P.P. "Beton-Stal" jako kierownik sekcji szkolenia zawodowego, później jako pracownik Działu Planowania. Biura mieściły się początkowo w Krakowie (ul. Starowiślna i Przemyska), wkrótce przeniesiono je na plac budowy. Wspomnienia zawierają krótsze lub obszerniejsze charakterystyki wielu osób, zarówno z grona wyższej kadry kierowniczej, jak też pracowników niższego szczebla. Sabaj pisze o budowie linii kolejowej, komunikacji z Krakowem, rozrywkach w wolnym czasie (zabawy, rajd narciarski, wizyty w kawiarniach i restauracjach), zaostrzonej - nie zawsze skutecznie - dyscyplinie pracy, "dyspeczerskim" systemem zarządzania budową huty, warunkami życia na nowohuckim osiedlu, o handlu. Osobne rozdziały poświęcił autor uroczystościom po śmierci Stalina i echom Października '56.
Autor stara się zachować obiektywizm, przedstawia także ciemne strony opisywanych wydarzeń i miejsc. Pisze np.: "Rok 1954 nie był w Nowej Hucie wcale spokojny. Nadal krążyły o tym mieście mrożące krew w żyłach opowieści o mordach, gwałtach, napadach, kradzieżach, zgniliźnie moralnej, chamstwie, brutalności itd.". A z drugiej strony: "Złożyłem w Radzie Zakładowej wniosek o mieszkanie i już za dwa tygodnie ówczesny referent d/s lokalowych [...] podał mi adresy dwóch bloków, w których mogliśmy sobie wybrać jakieś dwupokojowe mieszkanie". Telefon w nowym mieszkaniu podłączono w ciągu 24 godzin.